1. Prawo autorskie
a) ...pojęcie
prawnicze oznaczające ogół praw przysługujących autorowi utworu albo
zespół norm prawnych wchodzących w skład prawa własności intelektualnej,
upoważniających autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z
niego korzyści finansowej.
b) Przedmiot prawa autorskiego:
- wyrażone
słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie,
publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),
- plastyczne,
- fotograficzne,
- lutnicze,
- wzornictwa przemysłowego,
- architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,
- muzyczne i słowno-muzyczne,
- sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
- audiowizualne (w tym wizualne i audialne).
- idee i pomysły, chyba że są wyrażone oryginalną formą;
- urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole;
- akty normatywne lub ich urzędowe projekty;
- opublikowane opisy patentowe lub ochronne;
- proste informacje prasowe;
- pomysły i tematy badawcze oraz teorie i fakty naukowe;
- znane powszechnie od dawna formy plastyczne, przestrzenne lub muzyczne;
- elementy
utworów pozbawione charakteru twórczego, np.: typowe tabele, rysunki,
zestawienia pozbawione oryginalnej koncepcji np. alfabetyczne;
- utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, jednakże nie do tego samego użytku;
- utwory
wystawione w publicznie dostępnych zbiorach, takich jak muzea, galerie,
sale wystawowe, lecz tylko w katalogach i w wydawnictwach publikowanych
dla promocji tych utworów, a także w sprawozdaniach o aktualnych
wydarzeniach w prasie i telewizji, jednakże w granicach uzasadnionych
celem informacji;
- znaki firmowe użyte w celach informacyjnych.
c) Autorskie prawa majątkowe
- Autorskie prawa majątkowe są ograniczone w czasie, i trwają:
*przez cały czas życia twórcy i 70 lat po jego śmierci;
*jeżeli twórca nie jest znany - 70 lat od daty pierwszego rozpowszechnienia utworu.
- Jeżeli z mocy ustawy autorskie prawa majątkowe przysługują innej osobie niż twórca:
*70 lat liczy się od daty rozpowszechnienia utworu;
*gdy utwór nie został rozpowszechniony - 70 lat od daty ustalenia utworu;
- Inny jest okres obowiązywania praw pokrewnych:
*50 lat w odniesieniu do nadań programów RTV (licząc od roku pierwszego nadania)
*50 lat w odniesieniu do sporządzania i korzystania z fonogramów i wideogramów (licząc od roku sporządzenia).
d) Teorie społeczne odrzucające majątkowe prawa autorskie:
I. Według
niektórych doktryn rozwoju społeczeństwa, majątkowe prawa autorskie i
patenty (MPAP) są nieuzasadnionym czerpaniem korzyści przez ludzi,
którym uda się odnaleźć jakąś nową ideę.
II. Innym
argumentem jest fakt, że łamanie MPAP nie przynosi ich posiadaczowi
czynnej straty, a co najwyżej brak zysku, podczas gdy złamanie prawa
własności materialnej (kradzież dowolnego przedmiotu) przynosi czynną
stratę posiadaczowi przedmiotu.
2. Utwór:
a)...
termin prawniczy z zakresu prawa autorskiego, który według Ustawy z dnia
4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych jest
zdefiniowany następująco:
"...każdy przejaw
działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w
jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu
wyrażenia."
b) Ochrona praw autorskich do utworu w Polsce:
- Przepisy ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych stosuje się do utworów:
*których twórca lub współtwórca jest obywatelem polskim lub
*które zostały
opublikowane po raz pierwszy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
albo równocześnie na tym terytorium i za granicą, lub
*które zostały opublikowane po raz pierwszy w języku polskim, lub
*których ochrona wynika z umów międzynarodowych.
- Wyłączone spod ochrony prawno-autorskiej są natomiast:
*akty normatywne lub ich urzędowe projekty,
*urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole,
*opublikowane opisy patentowe lub ochronne,
*proste informacje prasowe
- W rozumieniu tej samej ustawy:
*tworem
opublikowanym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został
zwielokrotniony i którego egzemplarze zostały udostępnione publicznie
*opublikowaniem
równoczesnym utworu jest opublikowanie utworu na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej i za granicą w okresie trzydziestu dni od jego
pierwszej publikacji
*utworem rozpowszechnionym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został udostępniony publicznie
c) Rodzaje utworów:
- Ze względu na zależność od siebie:
*pierwotne
*opracowania
*utwory inspirowane
- Ze względu na naturę:
*wyrażone słowem,
symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie,
publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),
*plastyczne,
*fotograficzne,
*lutnicze,
*wzornictwa przemysłowego,
*architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,
*muzyczne i słowno-muzyczne,
*sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
*audiowizualne (w tym filmowe).
3. Licencja:
a)...dokument
prawny lub umowa, określająca warunki korzystania z utworu, którego
dana licencja dotyczy. Właściciel praw autorskich, znaku handlowego lub
patentu może (i często to robi) wymagać od innych posiadania licencji
jako warunku użytkowania lub reprodukowania licencjonowanego utworu.
b) Licencja
oprogramowania - umowa na korzystanie z utworu jakim jest aplikacja
komputerowa, zawierana pomiędzy podmiotem, któremu przysługują majątkowe
prawa autorskie do utworu, a osobą, która zamierza z danej aplikacji
korzystać.
c) Typy licencji:
- Freeware
*licencja
oprogramowania umożliwiająca darmowe rozprowadzanie aplikacji bez
ujawnienia kodu źródłowego. Czasami licencja freeware zawiera dodatkowe
ograniczenia (np. część freeware jest całkowicie darmowa jedynie do
użytku domowego).
*Programy na
licencji freeware mogą być nieodpłatnie wykorzystywane, jednak zabrania
się czerpania korzyści finansowych z ich dystrybucji przez osoby
trzecie. Licencja nie dotyczy dystrybucji produktów (dokumentów,
grafiki, innych programów itd.) stworzonych przy użyciu programów na
licencji freeware, więc nie ogranicza możliwości ani nie narzuca
konieczności pobierania opłat za wytworzone produkty.
- Public domain
* w najwęższym
znaczeniu jest to twórczość, z której można korzystać bez ograniczeń
wynikających z uprawnień, które mają posiadacze autorskich praw
majątkowych, gdyż prawa te wygasły lub twórczość ta nigdy nie była lub
nie jest przedmiotem prawa autorskiego. Pojęcie to wywodzi się z
angielskiego systemu common law i początkowo oznaczało grunty należące
do państwa, które zostały udostępnione do bezpłatnego użytku
publicznego, co później zostało rozciągnięte na własność intelektualną,
która z różnych względów nie jest objęta ochroną prawa autorskiego i
może w związku z tym być wykorzystywana bezpłatnie przez każdego.
*Pojęcie to jest
nie tyle ściśle zdefiniowanym terminem prawniczym, ile raczej popularną
nazwą koncepcji, zgodnie z którą istnienie zasobu twórczości dostępnej
bez ograniczeń dla każdego jest warunkiem swobodnego rozwoju kultury i
nauki. W związku z czym czas i zakres ochrony prawnoautorskiej oraz
patentowej powinien stanowić kompromis między interesami twórców i
całego społeczeństwa. W tym znaczeniu pojęcie to pojawia się np. w
dokumentach i dyskusjach Światowej Organizacji Własności Intelektualnej.
W dokumentach tych to pojęcie ma znaczenie dużo szersze niż tylko zbiór
dzieł, do których nie występuje ograniczenie dostępu ze względu na
ochronę praw autorskich, ale ogólnie do wszystkich, które nie mają
finansowych lub instytucjonalnych barier publicznego wykorzystania – np.
dostępnych na tzw. wolnych licencjach. W zbliżony sposób definiuje też
to pojęcie UNESCO.
* Terminu domena
publiczna używa się też czasami w odniesieniu do oprogramowania, które z
jakichś względów nie jest objęte majątkowymi prawami autorskimi. Mylnie
do tej kategorii zalicza się też niekiedy oprogramowanie dostępne na
zasadach licencji copyleft oraz freeware lub nawet shareware.
*Przechodzenie dzieł do domeny publicznej:
- Adware
*Jest oprogramowaniem rozpowszechnianym za darmo, ale zawierającym funkcję wyświetlającą reklamy.
*Pojęcie to można
rozumieć jako rodzaj (i typ) licencji oprogramowania (zazwyczaj
zamkniętego). Rozumiane w tym sensie Adware jest oprogramowaniem
rozpowszechnianym za darmo, ale zawiera funkcję wyświetlającą reklamy,
zwykle w postaci bannerów. Wydawca oprogramowania zarabia właśnie na
tych reklamach. Zwykle jest też możliwość zakupu wersji programu bez
reklam.
*Jest najczęściej
używane w aplikacjach łączących się z Internetem ze względu na wymianę
wyświetlanych bannerów. Najbardziej znanym tego typu programem jest w
Polsce komunikator Gadu-Gadu. Podobnie jak w przypadku innych reklam
internetowych da się je zablokować za pomocą odpowiednio
skonfigurowanych pośredników HTTP.
- Cardware
*Rodzaj licencji
oprogramowania wywodzący się od Freeware i Shareware. Używany przez
autorów, którzy udostępniają swoje programy za darmo: w zamian za to
oczekują, że użytkownik przyśle im kartkę pocztową (najczęściej z
miejscowości, w której mieszka). Wymóg ten bywa mniej lub bardziej
kategoryczny w zależności od konkretnej licencji. Niektóre uzależniają
od tego legalność używania programu, inne pozostawiają to dobrej woli
użytkownika jako sposób na wyrażenie wdzięczności autorowi. Istnieje też
wersja emailware wymagająca przysłania emaila.
*Pierwszym
programem rozpowszechnianym jako postcardware był JPEGView Aarona
Gilesa. Innym znanym przykładem jest gra Ancient Domains of Mystery,
dzięki której autor kolekcjonuje kartki pocztowe z całego świata.
- GNU
*GNU General
Public License – licencja wolnego i otwartego oprogramowania stworzona w
1989 roku[1] przez Richarda Stallmana i Ebena Moglena na potrzeby
Projektu GNU, zatwierdzona przez Open Source Initiative. Pierwowzorem
licencji była licencja Emacs General Public License. Wersja druga
licencji GNU GPL została wydana w roku 1991, a wersja trzecia – 29
czerwca 2007.
*Założenia:
^wolność uruchamiania programu w dowolnym celu (wolność 0)
^wolność analizowania, jak program działa i dostosowywania go do swoich potrzeb (wolność 1)
^wolność rozpowszechniania niezmodyfikowanej kopii programu (wolność 2)
^wolność
udoskonalania programu i publicznego rozpowszechniania ^własnych
ulepszeń, dzięki czemu może z nich skorzystać cała społeczność (wolność
3)
*GNU Lesser General Public License, LGPL
(słabsza powszechna licencja publiczna GNU), poprzednio GNU Library
General Public License (powszechna licencja GNU dla bibliotek) -
licencja wolnego oprogramowania zaaprobowana przez FSF, zaprojektowana
jako kompromis między GNU GPL a liberalnymi licencjami jak licencja BSD
lub licencja X11 (MIT). Napisana w roku 1991 (a następnie poprawiona w
roku 1999) przez Richarda Stallmana z pomocą Ebena Moglena.
*LGPL różni się
od GPL głównie tym, że pozwala na łączenie z programami nieobjętymi
licencjami GPL czy LGPL, niezależnie czy będą one wolnym czy
własnościowym (w tym komercyjnym) oprogramowaniem.
*Jedną z cech
LGPL jest możliwość przekształcenia każdego kawałka kodu z LGPL na GPL
(sekcja 3 licencji). Dzięki temu można stworzyć wersję kodu, której nikt
nie będzie mógł rozprowadzać jako oprogramowanie własnościowe.
- Shareware
*To rodzaj
licencji programu komputerowego, który jest rozpowszechniany bez opłat z
pewnymi ograniczeniami lub z niewielkimi opłatami do wypróbowania przez
użytkowników w określonym czasie. Czasami po określonej liczbie dni
(wersja trial) lub po określonej liczbie uruchomień (limit uruchomień)
za taki program trzeba zapłacić przelewem lub zrezygnować z korzystania z
niego, odinstalowując go. Niektóre programy po skończeniu okresu
próbnego same się usuwają w czasie pracy.
*Czasami
producent oprogramowania wydaje jedną wersję na licencji shareware, a
drugą (zazwyczaj z ograniczeniami, np. z blokadą dostępu do niektórych
funkcji) na licencji freeware.
- Demo
- zazwyczaj jest to wersja o ograniczonej funkcjonalności w stosunku do
wersji pełnej lub wersja pełna o ograniczonej czasowo możliwości
wykorzystania. W przypadku gier jest to zwykle jeden poziom z finalnej
części gry. Firma Novell specjalizująca się w oprogramowaniu sieciowym,
umożliwiającym dostęp do serwera setkom klientów jako demo udostępnia
oprogramowanie umożliwiające dostęp 2 klientów. Wersje demo są dołączane
do czasopism tematycznych , dostępne są także w Internecie zwłaszcza na
stronach producenta oprogramowania. Bywają także dema wysyłane na
podany adres po zamówieniu złożonym elektronicznie przy czym zamawiający
pokrywa koszt przesyłki oraz koszt nagrania i nośników. Niektóre firmy
jako demo traktują starsze, pełne wersje swojego oprogramowania. Dzieje
się tak wtedy gdy w nowszej wersji uzyskano znaczną poprawę
funkcjonalności lub gdy system operacyjny starszego oprogramowania
stracił na znaczeniu.
- Trial - rodzaj
licencji na programy komputerowe polegający na tym, że można go używać
przez z góry ustalony czas (od 7 do 90 dni). Programy na tej licencji są
w pełni funkcjonalne. Po upływie ustalonego czasu, jedyną rzeczą, na
którą pozwoli program to rejestracja albo usunięcie z dysku twardego.
Zazwyczaj wersje próbne rozprowadzane są na tej licencji.
- OEM
*Przedsiębiorstwo
sprzedające pod własną marką produkty wytworzone przez inne firmy.
Termin jest mylący, gdyż OEM nie zawsze jest wytwórcą, a nawet nie jest
producentem, lecz czasem tylko sprzedawcą sprzętu dla użytkownika
końcowego, choć zdarza się też, że jest jego projektantem.
*W większości
przypadków OEM nie dodaje wartości do wyposażenia, a jedynie znakuje je
własnym logo. Nazwa OEM jest umieszczana na urządzeniach przez wytwórcę,
na mocy zawartej umowy. Niekiedy OEM dodaje wartość do produktu, np.
łącząc sprzęt i oprogramowanie w gotowe systemy
*Istnieją liczne
firmy specjalizujące się w produkcji na rzecz OEM i nigdy nie
sprzedające produktów pod własną marką – są to tzw. producenci
kontraktowi. Niektóre firmy zajmują się zarówno produkcją, jak i
działalnością typu OEM.
*Nazwa OEM jest
też stosowana w odniesieniu do producentów komputerów osobistych, gdy
sprzedają je razem z oprogramowaniem będącym standardowym wyposażeniem.
Oprogramowanie OEM jest nierozerwalnie połączone z komputerem (lub jego
częścią), na którym jest ono zainstalowane. Nie wolno go przenosić na
inne komputery oraz odsprzedawać.
- Donationware
- jest jednym z typów licencji Otherware. Oprogramowanie na tej
licencji może być dowolnie modyfikowane, kopiowane i dystrybuowane pod
warunkiem, że licencjobiorca zapłaci autorowi symboliczną kwotę.
Wielkość opłaty zależy od licencjobiorcy.
- Abandonware
*Oprogramowanie,
którego twórca już nie sprzedaje i nie zapewnia dla niego obsługi.
Spotyka się również użycie tego określenia w stosunku do oprogramowania,
którego twórca świadomie zaprzestał rozwoju i wsparcia produktu.
Określenie „abandonware” nie jest używane w odniesieniu do starszych
wersji danego oprogramowania, które już nie są sprzedawane i wspierane, o
ile producent nadal wspiera i sprzedaje oprogramowanie, które stanowi
kontynuację tych wersji.
*Ponieważ wiele z
tych programów, a szczególnie gier, nadal jest chętnie używanych,
powstały w Internecie miejsca pozwalające je uzyskać. W stosunku do
prawa większości państw jest to nielegalne, ponieważ jeszcze żaden
program komputerowy nie jest tak stary, żeby wygasły jego majątkowe
prawa autorskie. Jednak ponieważ część firm już nie istnieje, a innym
nie zależy na ochronie praw do tych konkretnych programów, to
administratorzy takich serwerów mogą się spodziewać, że nie będą
ścigani.
*Podstawowym
argumentem przeciwko określaniu programu jako abandonware jest jego
potencjalna wartość dla producenta przy adaptacji na nowe platformy, jak
na przykład GameCube, Game Boy Advance czy też PlayStation 2. Zdarzają
się przypadki, że nawet bardzo stare gry są aktywnie chronione przez
firmy, które tworzą na przykład wersje dla telefonów komórkowych.
- Firmware
- oprogramowanie wbudowane w urządzenie, zapewniające podstawowe
procedury obsługi tego urządzenia. Nowsze urządzenia posiadają często
możliwość aktualizacji tego oprogramowania, dzięki zapisaniu go na
przykład w pamięciach typu flash lub EEPROM.
- Licencja jednostanowiskowa
- licencja uprawniająca użytkownika do zainstalowania nabytego
oprogramowania tylko w jednym komputerze, obejmująca zakaz udostępniania
takiego oprogramowania w sieci oraz na innych wolnostojących
komputerach. Licencja jednostanowiskowa, jak każda, nie zabrania
sporządzenia kopii zapasowej oprogramowania.
- Licencja grupowa - rodzaj
licencji zezwalającej na użytkowanie oprogramowania w sieci lub w
zestawie komputerów, np. w szkole lub w pracowni, określającej
maksymalną liczbę stanowisk, na których wolno zainstalować objęte nią
oprogramowanie. Odmianą licencji grupowej jest licencja sieciowa
(network licence).
4. Odpowiedzialność karna:
- Uzyskiwanie
cudzego programu komputerowego, bez zgody osoby uprawnionej stanowi
kradzież. Zgodnie z art. 278 § 2 "kto bez zgody osoby uprawnionej
uzyskuje cudzy program komputerowy w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat".
Przepis wskazuje, że uzyskanie programu komputerowego nie musi się
wiązać z fizycznym zaborem nośnika, może polegać na sporządzeniu kopii
tego programu i wykorzystywanie przez inną osobę.
- W
przypadku pobierania muzyki oraz filmów bez wymaganej zgody autora grozi
odpowiedzialność cywilna. Posiadacz praw autorskich może domagać się
potrójnej zapłaty za pobrany materiał, jeśli wina jest zawiniona bądź
podwójnej, gdy czyn nie jest zawiniony, a także zwrotu sumy pozyskanej
za wykorzystywanie nielegalnie nabytego materiału.
